|
Q O R A A L
H o r d h a c
S o o c a n e
Dagaalkii HJ
Buney Cabdalle
Dilkii Looya
Dilki G Garomed
Nabadaynti Biciide
Colaaddii Rer Dahir
Dilkii Yonis Ibrahim
|
Kite Fiqi
(1810 - 1870s):
Qaybta
8aad
Kala badbaadintii Daahir Faarax
Dagaallada sokeeyaha isku dhiigga ah soo kala gaadhaa Soomaalida way
ku badnaayeen. Cumar Daahir iyo Xasan Daahir ayaa dagaal foolxumi ku
dhexmaray meesha la yidhaahdo Magab oo qiyaasta 25km Berbera bariga kaga
beegan. Labada qolo midkood oo dil xumi ku socdo ayuu soo kala gaadhay
ciidankii Reer Yoonis oo ay hoggaaminayaan odayo Reer Siciid ahi.
Dad badani gobannimada afkay ka sheegtaane markii dagaalkii la joojiyey
ayaa saddex oday oo reerka ahi sameeyeen afar waxyaabood oo islaamnimada
iyo tolnimadaba ku wanaagsanoo aanan masaalkooda taariikhda ku maqal.
1.
Waxa Ilaahay gacantooda ku baajiyey oo ay joojiyeen dagaal lagu dabar
go’o.
2. Saddexda oday ee maalintaa ducada iyo sharafta qaatay
midkood reerkii dilku gaadhay dhaawacoodii ayaa kafaala qaaday inuu u
booga dhayo, baan iyo baxnaanona taarto.
3. Odaygii labaad wuxuu
goobta ka iclaamiyey in reerkii dilku gaadhay oo rag yari ka noolaayeen gabdho
daruur u eeg uu u wada meheriyo, waana ka dhabeeyey oo rag badan oo
reerkaas u nool awoowayaashood waxa dhalay gabdhihii maalintaa la
bixiyey.
4. Odayga 3aadna wuxuu Xasan Daahir dejiyey
deegaan looga gurman karo haddiba belo danbe dhacdo kaas oo ay illaa
maanta ku dhaqan yihiin.
Dagaallkii Axmed Faarax &
Daahir Faarax:
Inakastoo aanu Reer Yoonis dagaalka labadan
beelood ciidammo dhex dhigin, haddana labadii beelood ee diriray midkood
oo beelo badani ka go’doomeen ayay ciidankii Soocane badbaadiyeen. Geeraarradii
Chief Caaqil Cawed Dooyo rag beeshaas ka mid ahi u tirsheenee
magangelyada lagu siiyey weli waxbaa laga hayaa, waana ku daba jirnaa.
Dhexdhexaadintii Kite Fiqi ee HY
galbeed:
Dhexdhexaadintan xog badan kama hayo aan
ahayn Cajalad uu duubay abwaankii taariikhyahanka ahaa ee Maxammuud
Daallin oo si kooban arrinkaa uga hadlay iyo Abwaan Axmed Rooble
Roorgodan oo isagu gabay ku sheegay nabadaynta reer Yoonis ee Habar
Yoonis Galbeed. Sheekadu waxay nagu soo gaadhay in Reer Xuseen iyo reer
kale oo Habar Yoonis ahi is dileen colaaddooduna riiq-dheeraaratay oo la
furdaamin kari waayey. Beelihii dagaallamayey waxa gaadhay taariikhda
Reer Yoonis ay dhawr reer oo Reer Sh Isxaaq ah oo colaaddooda loo maara
waayey sida ay u xalliyeen sidaa darteed bay wefti u direen Reer Yoonis
si intooda hadhay loo kala badbaadiyo. Axmed Carab oo dhacdadaas iyo
dhacdooyin kale oo nabadayn ah gabay sheegayna wuxuu yidhi::
“Taariikhda Reer Yoonis waa, tiin horuu baxaye
Tamar iyo tayoba reerka waa, lagu tilmaamaa
Intii dunidu taagnaydba waa, loo tixgeliyqaye
Tolnnimiyo dagaal labadaba, waa tiirri
nimanood
Ba farooyadii kala tagtee, tobanba meel aaday
Togga Bohol-yareed maalintii, taandho laga
yeelay
Ninkastoo
tabdiiddo leh markii, tiir la qabadsiiyey
Tuldaha iyo beeyada markii, la isu tuurtuuray
Tolnimiyo wanaaggii la helay waa tabtii weliye
Iyadoo reerku kala
taagan yahay, Taanga iyo Waarso
Habar Yoonis baa noogu timi, teedka Qacabeed
Tuuyaa la gaadhiyo halkay, tahan u joogeen
Toddobaad ergada oon jooginbaa, loo
tanaasulaye
Waxaan taray tolla’ay muusannow, taxadarkaan
geystey
Tuur-uusna waa laga hayaa, taarhawaa’iga e
Nin kastaaba tiro aan
la hubin, toon ha soo dhigo
Taw-tawda iyo faanku, waa tiix habeennimo’e
Anuunbaa toosin kara maalintay tuuro leedahay.
Gobannimada miqyaaskeedu waa dhaqanka wanaagsan ee Eebbe ka raallida
yahay. Qabiilka isu dhammi waa kan astaamaha Alle ka raaliga yahay laga
helo ee colaad iyo nabadba saamaynta taban ku yeesha. Abwaankii Shawle
oo gabay uu tiriyey kaga hadlay wanaag badan oo beesha reer Yoonis
lahayd wuxuu ku soo khatimay.
Ragna
ways naqaan Rabbina waa ka baqannaaye
Haddii uu Rasuul jiri lahaa Maxamed (SCW) soo
raaca
Reer
Yoonis buu noqon lahaa ruux ka soo baxa’e.
|
More
More
More
More
More
More
More
|
