|
 |
|
Silsiladda Guba waxay salka ku haysaa duullaamo ay
Beelo Habar Yoonis ahi ku hanteen Garduur iyo Doollo
oo ah ceelal taxan oo ku yaala dhulka maanta loo
yaqaan Zone 5 ee bariga Ethiopiada Soomalidu degto.
Duulaamada habar Yoonis ku daaduunsheen Ogadenka waxa
qaybtooda hore dhacday 1870 kii oo beesha Habar Yoonis
taabtay Ceelal badan oo Harooyinka ku yaal. Silsiladda
iyadana waxa soo gelaysa dhulka Cali Dhuux reerahooda
laga hantay ee la yidhaahdo Cayn iyo Nugaal Godan.
Duulalka si xun wax u sheegga ah ee suugaanta ka sinaystaa
waxay beryahan danbe caado ka dhigteen Inay
majara habaabiyaan murtida mugga leh ee Soomaaliyeed. Suugaanta "Guba' la baxday taas kama duwana ayadoo la isku
dayo
1. In taariikh aan meesha ku jirin la abuuro mid jirteyna
daaha la saaro. Si kastoo la isugu dayey in loo
taxriifiyo suugaanta soomaalida 20 sano ee hororada ma
xishoodayaasha ah dalka gelelefayeen, misana way ku
guulaysan waayo beentoodu iyaga ma dhaafto Soomaalida
kalena dheg uma leh.
2. In magacyo aan qaarkood jirin gabayada "Guba" qaarkeed
loo nisbeeyo. Waxa qosol leh in cajlad iyo buug lagu qoro
gabayo aan jirin oo ragga qaarkooda loo nisbaynayaa
aysan jirin.
3. In rag ku jirey laga saaro taasoo uu ka mid yahay
abwaankii da'da yaraa ee Jamac Xirsi Gulleed "Ina Dubbe"
oo ahaa ninkii ugu horreyey ee radiyey diradiraha ninka reer Koombe ka
soo yeedhay.
4. In tirada ka qayb galayaasha silsiladdan la yareeyo ama
la badiyo hadba sidii tebiyuhu dantiisa iyo tan reerkiisa
u arko. |
|
JAAMAC XIRSI
GUULEED "INA DUBBE"
Habar
Yoonis, Reer Caynaanshe.
Jaamac wuxu ahaa ninkii ugu horreeyey ee ka soo
jawaabay gabaygii Cali Dhuux A. Gorayo uu bilaabay.
Jaamac oo markaas 26 jir ahaa wuxu yidhi
"Waxan
sitey qori Maadhiin Yare ah oo hilka Shakaddu u
dhammayd. Labada gelin ka hore ayaan Daarta
Bunduqa kala soo jeedsan jirey, gelinka dambana
waxan raaci jirey Fooska wareega heelka duleedka
ceelka Wardheer". Jaamac iyo Cali Dhuux
waxa u dhexeeyey da' badan. Wuxu yidhi Jaamac
maalin saddexaaddii markaan
u jawaabay Cali Dhuux ayuu ii yimi oo igu yidhi,
isagoo da' iigu hanjabaya:
Dahaba maad eegine Ina Dubboow rag waa iga
danbeeyaaye. |
Ismaaciil Cigaal
Bullaale
Habar Yoonis, Sugulle Caynaanshe
Ismaaciil Cigaal oo "Ismaaciil Baashe" ku magac
dheeraa wuxu ku abtirsadaa Suldaan Diiriye Sugulle
iyo Boqor Xirsi Ammaan Suldaan. Ismaaciil oo ka
mid ahaa waxgaradka iyo waayeelka Habar Yoonis
wuxu kaloo ka mid ah dadka soo dhaweeyey
Dhulmahantadii ku caydhoowdey daaduunkii ina
Cabdalle Xasan Canbaro Dhool Cigaal Bulaale u
dhisay Cali Dhuux. Gobi waa tii abaalgudda'e Wuxu
Ismaaciil aad uga xanaaqay abaaldhaca uu geystey
ina Gorayo oo reerihii wanaagga u falay uu col ku
soo hoggaamiyey.
Ismaaciil wuxu kaga qaybgelyaa tixda la yidhaahdo
DACWI. |
Salaan Carrabey
Habar
Jeclo, Aadan Madoobe
Salaan Carrabey bilawgii silsiladdan dan kama aanu lahayn nimanka daarood ee midba kan kale ku
riixayo isaaq baa i Xilo iyo Xooloba tiray. Salaan
oo ahaa nin Abwaannimadiisa ay
u dheerayd ilbaxnimo waxa la sheegaa in xilliga
ay maansadani curatay uu Tacabbir ugu maqnaa dalka
dibeddiisa. Cali Dhuux markii ay silsiladii uu
bilaabay ee Magac-ku-doonka ahayd istaagtay ayuu
damcay inuu Salaan iyo Abwaannadii Habar Jeclo
meesha soo geliyo si ay gabayadu u sii socdaan.
Cali Dhuux waxa shaydaan ka yeedhsiiyey erayo
daandaansi ah oo isagoo diiftii HJ ku dhigtay
doogteedii weli qaba ayuu miciinsaday afxumo mase
mahadine waxa Salaan is daba dhigay labadiisii
tixood ee caanka ahaa ee uu kaga jawaabayey
labadii afarrey ee Cali Dhuux. |
|
|
Waxyaabahaas iyo kuwo kaloo badani waxay ku tusayaan sida
naf-la-caaridnimada ah ee la isugu dayo in beentii
xilligii Afweyne la fidin jirtey ee la xijaabatay dib loo
soo nooleeyo oo weliba baalal loo yeelo si
loo khaldo bahda Suugaanta jecel.
Suugaanta "Guba" la baxday waxay bilaabatay 1923kii
xilligaas oo dagaallo sokeeye oo badani socdeen ninkii
laga muruq badnaana la muquunshay oo maatadiisii iyo
dhulkiisii rag kale meersadeen. Ceelka Dannood oo ka mid
ahaa deegaan ballaadhan oo Beesha HY ka maroorsatay
Ogaadeenka ayaa Cali Dhuux hal uu gorofka u sitey loo
diidey inay ka cabto markaasaa ninka meertadan bilaabay
isagoon waxyaabo badan xeerin marshey gabay calaacal iyo
ciilkaambi ku jiro oo uu ugu talo galay inuu ku guubaabiyo
hunbbannida deegaankoodii rag kale degey. |
Cali Dhuux Aadan Gorayo waxa, sida taariikhda suugaantu
qirayso, uu ka lahaa ujeeddooyin u gaar ah curinta
maansadan.
Waxa xusid mudan in aan Soomaalidii hore gabayga iska
marin jirin ee la dhawri jireen munaasabad iyo mansab
ku habboon
si ay dhaxalgal u noqoto.
Soomalida gabayda waxa kalooo dhaqan u ahaan jirtey in
xitaa haddii loo gabyo aysan ka jawaab celin jiren
illaa ay u
muuqato inuu ku gar iyo garawshiinyo helayo,
haasaawahana ku asiibayo.
Waxa taas nooga filan Abwaankii Dhulqas Aadan (Gun-iyo-baar-eeg)
oo sida uu sheegay "Gaarriye" sugayey jawaabta gabay
uu marshey Cali Dhuux oo reerkooda wax ka sheegayey.
Maalintii ay "Dhulu-dheer" dhacday ee
Biciidyana (Majerten) maroorsaday wixii maal uu lahaa
dhulbahantah hawd ayay u
muuqatay inuu Cali Dhuux uga jawaabo gabaygiisii.
Hadal Haan ma buuxshee, Cali Dhuux maansada "GUBA"
wuxu marshey iyadoo aan kalkeedii gelin dhawr sababood
dartood.
|
|
|
Maxamed Fiin
Habar Yoonis,
Celi Siciid
Maxamed Fiin oo gabay wanaagsan ku darsaday
silsilladan Guba waxa uu xidid la ahaa nimanka
Doqomada lagu sheegay ee maansadu u jeeday.
Maxamed waxa nagu maqaala ah inuu lee yahay tix
kale oo aan na soo gaadhin oo uu kaga jawaabay
gabayga Qamaan Bulxan. |
Maxamed Aadan Caws "Yawle"
Habar
Yoonis, Muuse Ismail, Reer Cawl
Yawle oo isna taxanaha GUBA goor danbe soo galay
wuxu suugaantiisii xoogga lahayd ugu muruq
sheegtay Ina Cumar Dage iyo Samatar Baxnaan.Yawle
gabaydiisu waxay ka mid yihiin kuwa ugu caansan ee
illaa maanta lagu halqabsado.
Hadba dawdar falan baa ka kaca nimanka Daaroode
Dadkoo nabad isaga jooga bay dacar ku oogaane
Dadka kama xishootaan markaa dili karaysaane |
| |
Maxamed
Nuur Fadal - HJ, Reer Daahir
Maxamed Nuur Fadal wuxu ahaa abwaanada Soomalida
kuwooda ugu caansan ee gabayadiisa iyo
halqabsiyada uu innoga tegey ay taariikhda
suugaanta Somalida baal dahab ah ka gashay.
Maxamed inta la og yahay wuxu silsiladda kaga qayb
galay gabay uu ugu jawaabayey ninka silsiladdan
bilaabay oo ku leexday Habar Jeclo. Gabayga
Maxamed Nuur wuxu kaloo ka hadlayaa dagaal ka
dhacay gabadh la isku qabsaday oo dagaal ka dhacay
waana ka leh
Dhedigoodku waw kala jiraan
labada dhoomoode
Waa waxa rag dhuunta isku jaray dhirifka naagode
Dhafoor layska toogtiyo dil waw dhexidhsanaayene
Maantana DHulbahaanta ku lumay dhebi la moodiye
Dhulmahantaha gabayga guubaabada ah bilaabay waxay
ka mid ahaayeen ama ugu horreeyeen dadka Ugaadenka
xoolohoodii meersaday dhulkoodiina degey oo
dhiishii fakhriga iyo Dhoobbinimadii ay caan ka
ahaayeen ka raystay. Maxamed wuxu isagoo arrinkaas
tilmaamaya yidhi:
Ogadeen dhasheega iyo sidii ceel dhanaan noqoye
Nin waliba dhabada waa yaqaan loogu sii dhacoe
Waa kaa dhulmahantii baqtiyey dhamaya caanaaye
Dadku dhoobbi iyo ciidan waa saad u dheregteene
Dhibbaa lagu qabaa xoolahaw dhacan ahaydene
Maxamed wuxu gabaygiisa ku soo gebagebaynayaa sida
aan ninka gabayga bilaabay aan hadal ugu
bannaanayn
maadaama isaga dhulkiisii la haystona ay ceeb
tahay waxa uu u guubaabiyo duul kale.
Dhurwaaba
ka ciya meel libaax dhuunta gool jaray
Raq la dhigayna haadkoo dherguu dhidar ka muuqdae
Maadhiin dhacaayad naftii kala dhuyaasheene
Maad dhicisid waataad sidii dhir u tubnaydeene
Dhaantada Ugadeeen intuu kula dhex meeraayo
Siduu dhaamo rer Webi intuu dhiilla gelinaayo
Alla dhoohanaa kiisa muu nagala dheeraado.
|
|
|
|
|
|
1.Isagoo Ugaadeenka uu
lee yahay waan guubaabinayaa isagu dhacay sida ku cad
jawaabaha ay bixiyeen raggii u jawaabay oo
Daarood iyo Isaaqba lahaa. Tusaale aan u soo qaadanno
dhawrkan tuduc: Duunyada
Fardood maalintaad deleb ku qaadaysey
Sidii Duul Amxaara ah markaad nagu dabrayneysey
Intaad haatan ii laba dublayn muu damqado jiidhku
Daabaca ninkii kugu dhuftee daabka kuu celiya
Iyo kii Duleedshaay ku yidhi wax isma doorshaane
Qamaan Bulxan
Nin dulmiyey Ogaadeen hadii cidi ka doonayso
Dunjigeeda Soomaalidaad ugu darnaydeene
Idinba waataa dubbaa Reer Subeer daan ku jabiseene
Idinkaa Dannood iyo ka hiray degeladoodiye
Jaamac Xirsi
"Ina Dubbe"
Doqon iyo ogaadeen haddaad dalaw ku sheegaysey
Waxa daarahoodii kharibey duulka reer Gorode
Dunjiga reer Subeer oo dhanbaa duudsi loo naqaye
Adaa dalawadoodii dhacoo ceeb ku daababacaye
Weyl baan dabraabaad na tidhi waana didayaane
Nimankaad dadkii wada tustee daawo uga yeeshay
Waa maxay barordiiqdan aad ugu danookhyeysey
Ismail "Baashe"
Geelii ogaadeen ninkii goofiyaad tahay'e
Giddiga reer Subeer yahay ninkii gaadhay baad tahaye
Ninkii geed ku xidhay baad ahayd galabti weyshiiye
Gudaha Adari waa laga tirshaa gabayadaadiiye
Maxamed Fiin
Ogadeen dhasheega iyo sidii ceel dhanaan noqoye
Nin waliba dhabada waa yaqaan loogu sii dhacoe
Waa kaa dhulmahantii baqtiyey dhamaya caanaaye
Dadku dhoobbi iyo ciidan waa saad u dheregteene
Dhibbaa lagu qabaa xoolahaw dhacan ahaydene
Max'd Nuur
Fadal
Gabayada kor ku xusan oo dhammi waxay tibaaxayaan
sida Clai Dhuux raaskiisu godobta uga qabeen Ogaadeen
ee aysan ugu
bannaanayn inay tirtirsi iyo tiiqtiiqsi gabay loo
yidhi ay tirshaan. Qodobkan oo keliya ayaa ridaya
gabayga cali Dhuux kuuna
Tilmaamaya in Cali Dhuux gabayga u tirshey si uu Magac
uga helo maadaama suugaantiisu aysan deegaankiisa
dhaafsiisnayn.
2.
Arrinta labaad ee kuu caddaynaysa ujeedada dhabta ah
ee Cali Dhuux ee magac raadiska ahi waxay tahay in
dalkiisii
la haystey, duunyadiisiina khayrkii ay meersadeen.
Qodobkan labaad waxa isna ka markhaati ah taariikhda
iyadoo raggii markaa gabaygiisa aanu hubsan ka
jawaabayey ay sidoo kale sheegeen. |
| |
| |
Hunbannida
Ogaadeen intaad soo hirgelinaysid
Wax hortaada lagu maalayaa kii Hagoogane'e
Salaan
Carrabey
Hannas iyo harraad kulul adoo habaqle soo guurey
Caynaba hadhuub kama dartaan hoga Kaliileede
Ka hulleele Hagar Aadankii hooballayn jiraye
Aduunbaa hayooyda u guntane heeryo lagu saarye
Salaan
Carrabey
Idinkuba darkii Caynabaad deris ku taalliine
Dagaallama nin doorkii la laa duubcaddii Hagare
Ama na daaya waa wada qabnaa daawashiyo ceebe
Qamaan Bulxan
Dhaantada Ugadeeen intuu kula
dhex meeraayo
Siduu dhaamo rer Webi intuu dhiilla gelinaayo
Alla dhoohanaa kiisa muu nagala dheeraado.
Max'd Nuur
Fadal |
3. Ugu danbayntii arrinta
kale ee muujinaysa magac-doonnimada Cali Dhuux waxay
tahay isagoo;
a. Dhawr afarrey
iska daba tiriyey markii gabayadii istaageen taasoo oo
uu uga jeeday in sheekadu sii socoto
b. Markii
afarreyduu tirinayey socon weydey buu bilaabay inuu
gabayga soo geliyo Salaan Carrabey oo aan isagu
soo gelin silsiladda isagoon dan ka lahayn nimanka
Daarood ee doodaya. Cali Dhuux si uu u sii fidiyo
sheekada ayuu gabay uu Salaan iyo HJ, oo maalkiisi iyo
dalkiisaiba haysta, u tiriyey afarreydan |
| |
Ogaaden
Hadhuuudhkyo sidii hilibka loo boobye
Nin waliba hadhuubuu toshiyo haamo gooniyahe
Nimankaan harraadkiyo aqoon hawdka maristiisa
Kulay habar Jecliyo Ciise tahay waa ka helayaane
Haweenkuna hadday doonayaan inay hidiidaane
{{{{{
WAA SOCOTAA
}}}}} |
|
| |
|
|
|
